Қазақстан – бейбітшілік пен келісімнің жаһандық моделі: діндер диалогы және рухани дипломатия тәжірибесі

Қазақстан тәуелсіздік алған сәттен бастап көпэтносты және көпконфессиялы қоғамда бейбіт өмір сүрудің тиімді моделін қалыптастырды. Бұл модель кездейсоқ пайда болған жоқ. Ол – тарихи сабақтастықтың, халықтың табиғи толеранттылық болмысының және мемлекеттің дәйекті саясатының нәтижесі. Бүгінде Қазақстан этносаралық және дінаралық келісім саласында халықаралық деңгейде мойындалған елдердің қатарында, деп хабарлайды Arbat.Media. 

Ресми деректерге сәйкес, қазіргі таңда Қазақстанда 130-дан астам этнос өкілі және 18 конфессияға жататын діни бірлестіктер өмір сүреді. Қазақстан Республикасының Конституциясында ар-ождан бостандығы мен діни сенім еркіндігі негізгі адам құқықтарының бірі ретінде бекітілген. Сонымен қатар, «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заң дін мен мемлекет қатынасының зайырлы қағидаттарын нақты айқындап, діни алаңдағы тұрақтылықты қамтамасыз етеді.

Мемлекет діни бірлестіктермен өзара серіктестік орната отырып, олардың қоғамдағы рухани-ағартушылық әлеуетін пайдалану саясатын ұстанады. Бұл – дінді саясаттандырудан қорғау мен діннің гуманистік рөлін күшейтудің теңгерімді жолы.

Қазақстанның бейбітшілік жолындағы ең ірі халықаралық бастамаларының бірі – Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері Съезі. 2003 жылдан бері Астанада тұрақты түрде өтіп келе жатқан бұл форум бүгінде жаһандық деңгейдегі дінаралық диалогтың бірегей алаңына айналды. Съезд әр үш жыл сайын өткізіліп, оған ислам, христиан, иудаизм, буддизм, индуизм және өзге де дәстүрлі діндердің жетекшілері, сондай-ақ БҰҰ, ЮНЕСКО сияқты халықаралық ұйымдардың өкілдері қатысады.

Съездің басты мақсаты – діни экстремизм мен радикализмге қарсы тұру,өркениеттер арасындағы өзара түсіністі арттыру, бейбітшілік, әділдік және адамгершілік құндылықтарын дәріптеу.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, қазіргі күрделі геосаяси жағдайда діни лидерлердің бейбітшілікке үндеген ортақ үндеуі ерекше маңызға ие. Бұл – Қазақстанның халықаралық аренадағы гуманистік саяси бағытын көрсететін нақты дәлел.

Съезд аясында әл-Әзһардың жоғары мәртебелі шейхы Ахмет Тайыптың Қазақстанда айтқан насихаты – дінді бұрмалауға қарсы берілген нақты әрі салмақты жауап. Оның «Ислам – терроризм діні емес» деген ұстанымы дін атын жамылған зорлық-зомбылықты айыптаудың айқын көрінісі болды.

Шейхтің Әбу Насыр әл-Фараби бастаған қазақ даласынан шыққан ғұламаларға берген жоғары бағасы – Қазақстанның ислам өркениетіндегі тарихи орнын халықаралық деңгейде мойындаудың белгісі. Бұл – ұлттық рухани мұрамыздың әлемдік өркениетпен сабақтастығын көрсетеді.

1990 жылы құрылған Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы (ҚМДБ) бүгінде елдегі мұсылман жамағатының рухани орталығы саналады. Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы атап өткендей, Қазақстандағы діни келісім – мемлекет пен діни институттардың өзара сенімі мен ынтымақтастығының нәтижесі.

ҚМДБ қызметінің негізгі бағыттары:

• бірыңғай пәтуа жүйесін қалыптастыру;

• имамдардың біліктілігін арттыру;

• жастар арасында діни сауаттылықты көтеру;

• қайырымдылық және әлеуметтік жобаларды іске асыру.

Бұл жұмыстар діни радикализмнің алдын алуға және исламның дәстүрлі, гуманистік бағытын нығайтуға ықпал етеді.

Қазақстандағы діни білім беру жүйесінде Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университетінің орны ерекше. 2001 жылы Қазақстан мен Мысыр арасындағы үкіметаралық келісім негізінде құрылған бұл оқу орны исламтану, дінтану және араб тілі саласында жоғары білікті мамандар даярлайды.

Университет түлектері еліміздің барлық өңірлерінде діни тұрақтылықты қамтамасыз етуге атсалысып, дәстүрлі ислам құндылықтарын ұлттық мәдениетпен сабақтастыра насихаттауда. Сонымен қатар, оқу орны халықаралық ғылыми ынтымақтастықты дамытып, діни білімді заманауи ғылыми әдістермен ұштастырып келеді.

Қазақстанның бейбітшілік пен келісім жолындағы тәжірибесі – бір реттік саяси жоба емес, ұзақ мерзімді стратегиялық модель. Оның негізгі тіректері заң үстемдігі мен зайырлылық, азаматтардың тең құқығы, мәдениеттер мен діндерге құрмет, білім мен ағартушылыққа басымдық.

Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері Съезі аясында қабылданатын декларациялар мен үндеулер Қазақстанды жаһандық рухани диалогтың маңызды орталығына айналдырды. Қазіргі таңда бұл тәжірибе көптеген елдер үшін үлгі ретінде қарастырылып отыр.

Бұл – тарихи жадыға, кемел саясатқа және қоғамдағы өзара сенімге сүйенген шынайы баға. Ал бейбітшілік пен бірлікті сақтау – мемлекеттің ғана емес, әрбір азаматтың ортақ жауапкершілігі.