Ғылыми атаққа үстемеақы төленеді

Ерлан Қошановтың төрағалығымен Мәжілістің жалпы отырысы өтіп, күн тәртібінде бірқатар заң жобасы қаралды. Сонымен қатар депутаттар тиісті орындарға сауалдарын жолдады, - деп хабарлайды Arbat.media.

Жалпы отырыста көтерілген маңызды мәселенің бірі – ғылым саласын дамыту. Кейбір нор­мативтік-құқықтық актілерге ғылым мәселелеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көз­деген заң жобасына қатысты Әлеу­меттік-мәдени даму коми­тетінің төрағасы Асхат Айма­ғамбетов баяндама жасады. Ол заң жобасының Сенат пен Мәжіліс депутаттарының бас­тамасымен әзірленгенін атап өтті. Басты мақсат – ғылым және білім саласындағы заңнаманы жетілдіру.

Құжаттың негізгі бағыт­тарына тоқталған депутат ең бірінші әрі маңызды мәселе – ғалымдар үшін жаңа үстемеақыны енгізу екенін атап өтті. «Қазіргі уақытта ғылыми зерттеу институттарында немесе университеттерде істейтін ғалымдар PhD, ғылым докторы, ғылым кандидаты сияқты ғылыми дәрежелері үшін ай сайын жалақысына қосымша үстемеақы алады. Енді оларға профессор немесе доцент сияқты ғылыми атақтары үшін жалақысына қосымша ақы беру ұсынылып отыр. Мыса­лы, PhD, ғылым кандидаты қазір ай сайынғы жалақысына атал­ған ғылыми дәрежесі үшін 62 мың теңге үстемеақы алса, енді ол қосымша доцент деген ғылыми атағы үшін тағы 30 мың үстемеақы, яғни жалпы 92 мың теңгені ай сайынғы жалақысына қосымша үстемеақы ретінде алады. Ал ол ғылым докторы қазіргі уақытта 125 мың теңге үстемеақы алса, заң қабылданғаннан кейін қосымша профессор атағы үшін тағы да 60 мың теңге, сонда жалпы алғанда 185 мың теңге көлемінде жалақысының үстіне қосымша ақы алады», деді ол.

Сонымен қатар Асхат Ай­мағамбетов халықаралық тәжі­рибеде кеңінен таралған «сабба­тикал институты» атты тағы бір қолдау тетігі ұсынылып отырғанын жеткізді. «Жоғары оқу орындары мен ғылыми ұйым­дардың жетекші ғалымдары үшін шығармашылық демалыс беру ұсынылады. Бұл шығармашы­лық демалыстың мерзімі бір жылға дейін және осы кезеңде жетекші ғалым орта­ша жалақы деңгейіндегі тө­лем­­дерді алып отыруына да мүм­­кіндік беріледі. Бұл шығар­машылық демалыс ғалым­дарға ғылыми, ғылыми-педаго­ги­ка­лық жұмыстарымен айна­лы­су­ға, монографияларын, ғылы­ми мақалаларын шығаруға мүмкін­дік береді», деді ол.

Заң жобасының екінші ба­ғы­ты – әкімдіктерге ғылымды қар­­­жы­­ландыру құқығын беру. Заң жобасы аясын­да жер­гілікті атқарушы орган­дар­дың ғылым және ғылыми-техни­калық қызмет саласындағы құзы­реттерін кеңейтуге қатысты маңызды жаңалық ұсынылып отыр. «Мұндай шешім өңірлерде ғылыми әлеуетті неғұрлым тиім­ді пайдалануға ықпал ете отырып, ғылымның дамуындағы өңір­лік ерекшеліктер мен қажет­тіліктерді барынша ескеруге мүмкіндік береді», дейді депутат.

Үшінші бағыт – заң жобасына «ғылыми этика» ұғы­мы­ның енгізілуі. Бұл норма ғылы­ми зерттеулердің сапасы мен жауапкершілігін артты­руға, ака­демиялық адалдық қағи­даттарын сақтауға бағытталмақ.

«Төртіншіден, жер қойнауын пайдаланушылар субъектілерінің ғылым саласындағы қызметін реттеу мәселесі. Бұл – үлкен мә­селе. Заң бойынша 1% дең­гейінде ғылымға қаражат бөлу туралы норма бар, бірақ ол норма іс жүзінде жұмыс істемейді. Жер қойнауын пайдаланушылардың көбі қаражатты ғылымға емес, басқа бағыттарға жұмсап жатыр. Ашықтық пен бәсекелестік те жоқ. Осыған орай заң жобасы аясында жер қойнауын пайдаланушылар субъектілерінің қаражаты есебінен қаржыландырылатын ғылыми жобаларға мемлекеттік техникалық сараптама жүргізу міндеттемелері белгіленеді және зерттеулердің мониторингі мен нәтижелерін тіркеу нормалары да ұсынылды», деді Асхат Аймағамбетов.

Депутаттар тарапынан ұсы­нылып отырған бесінші бағыт – ғылыми жобалардың қаражатын тиімді пайдалану. Яғни ғылы­ми жобалардың жетекшілеріне осы жобаға бөлінген бюджет қаражатын түрлі бап арасын­да икемді қайта бөлуге құзырет беру туралы норма ұсынылып отыр. «Бұл шара ғылыми міндеттерді орындаудың тиімділігін арт­тыруға және жоспарланған нәти­желерге қол жеткізуге бағыт­талған. Мұндай қайта бөлу жоба­ның бастапқы белгіленген мақ­сат­тарының өзгеруіне әкелмеуі керек. Бұл тәсіл жобаларды іске асыру үдерісінде қаржыны икем­ді басқаруға мүмкіндік береді», деді депутат.

Сонымен бірге заң жобасында ғылыми институттарды тікелей қаржыландыру, байқау кеңестерін құру, Эндаумент қоры­ның қаражаты есебінен дарынды жас ғалымдарды қолдау үшін стипендия тағайындау туралы норма енгізу, әскерде борышын өтеген азаматтар үшін арнайы жеңілдіктер ұсыну секілді мәселелер қарастырылған.