Қазақстан Парламенті Конституциялық Сот туралы заң қабылдады

ҚР Парламенті Сенатының жалпы отырысында депутаттар жаңа заң қабылдады, оған сәйкес Қазақстанда жаңа сот - Конституциялық сот пайда болады, деп хабарлайды Arbat.media тілшісі 

Әділет министрі Қанат Мусиннің айтуынша, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы" Конституциялық заң жобасын ұсына отырып, құжат ел Президентінің тапсырмасы бойынша әзірленген.

Конституциялық Заң жобасының мақсаты Конституциялық сот құру бөлігінде Республика Конституциясына енгізілген өзгерістерді іске асыру, мемлекеттің құқық қорғау институттарын күшейту, негізгі заң ережелерінің қатаң сақталуын қамтамасыз ету және азаматтардың конституциялық бақылауға қол жеткізуін кеңейтуге бағытталады, - деді ведомство басшысы.

Оның айтуынша, Конституциялық заң жобасы 3 бөлімнен, 10 тараудан және 67 баптан тұрады. Бұл ретте Мусин жобаны екі бөлікке бөлуге болатынын айтты. Бірінші бөлім Конституциялық Соттың, оның судьяларының мәртебесіне, олардың кепілдіктеріне қатысты. Ал екінші бөлім конституциялық іс жүргізу тәртібіне арналған.

Конституциялық Сот біздің еліміздің барлық аумағында Конституцияның үстемдігін қамтамасыз ететін орган болады және биліктің сот тармағына жатпайды, өйткені бұл мәселе Конституцияда шешілген. Заң жобасында Конституциялық Сот судьяларын тағайындау тәртібіне және олардың өкілеттіктерін тоқтатуға байланысты мәселелер егжей-тегжейлі реттеледі. Олардың тәуелсіздігі мен иммунитеті бекітіледі. Конституциялық Соттың құзыреті Конституцияның 72-бабымен тікелей регламенттелген, - деп түсіндірді министр.

Мәселен, оларға сайлау өткізудің дұрыстығы мәселелерін қарау, Парламент қабылдаған заңдар мен олардың Конституцияға сәйкестігі туралы халықаралық шарттарды қарау, сондай-ақ Конституция нормаларына ресми түсініктеме беру жатады.

Конституцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес, енді конституциялық сот азаматтардың өтініштері бойынша олардың құқықтары мен бостандықтарын тікелей қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді Республика Конституциясына сәйкестігін қарайтын болады. Сондай-ақ Конституциялық Сотқа жүгіну құқығын Бас Прокурор және адам құқықтары жөніндегі уәкіл алды. Осы ережелердің барлығы Конституциялық заң жобасында тиісті регламенттеледі тапты.

Екінші блокта конституциялық іс жүргізудің жалпы шарттары мен қағидаттары бекітіледі. Конституциялық Сотқа жүгіну түрлері, олардың нысаны мен мазмұны айқындалады.

Тиісті құқық қолдануды қамтамасыз ету мақсатында Конституциялық заң жобасының 45-бабында азаматтардың өтініштеріне жол берудің толық өлшемшарттарын белгілеу ұсынылады. Осылайша, азамат дауласатын заңды немесе өзге НҚА-ны жалпы юрисдикция соты қолдануы не заңды күшіне енген сот актісі шығарылған нақты істе оның құқықтары мен бостандықтарын тікелей қозғауы тиіс деген жалпы ереже бекітіледі, - деді Мусин.

Бұл норманы белгілеу, ең алдымен, конституциялық соттың азаматтардың өтініштері бойынша олардың құқықтары мен бостандықтарын ғана қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді тексеретіні туралы Конституция нормасын іске асыру үшін қажет.

Бұл ретте заң жобасында сот даулы нормативтік актіні өзгеше түрде қолдана алмайды деп болжанған кезде алып тастауды көздеу ұсынылады.

Әзірлеушілер бұл тәсіл азаматтардың өтініштері бойынша өндірісті толығымен жүзеге асыруға мүмкіндік береді деп санайды.

Өтініштерді қарау тәртібі бес кезеңнен тұрады:

• Конституциялық Сот Аппаратының өтініштерді алдын ала қарауы;
• конституциялық іс жүргізуге өтінішті қабылдау;
• отырысқа дайындық кезеңі;
• өтінішті қарау бойынша отырыс өткізу;
• соңғы кезең-түпкілікті шешім қабылдау.

Сондай-ақ жобаға Конституциялық сот шешімдерін орындау тетіктері енгізілген.

Бұдан басқа, Парламент Мәжілісіндегі жұмыс барысында жобаға Конституциялық Сот судьяларының қайта сайлау құқығынсыз өкілеттігінің 8 жылдық мерзімі бойынша Конституцияға енгізілген өзгерістерді іске асыруға бағытталған бірқатар түзетулер, сондай-ақ өзге де нақтылаушы түзетулер енгізілді.

Әділет министрінің қорытындысы бойынша, Конституциялық заң жобасын қабылдау Конституциялық соттың қызметіне, оған Конституциямен жүктелген өкілеттіктерді іске асыруға құқықтық негіздер жасайды.