“Жабдықтың жоқтығы, министрліктің үнсіздігі, науқастың шетел асуы”: Отандық дәрігер медицина саласындағы олқылықты айтты
Қазақстанда жыл сайын миллиардтаған бюджет қаражаты медицинаны жаңғыртуға, заманауи жабдықтарды сатып алуға, шетелдік стандарттарға қымбат лицензиялар алуға, жаңа симуляциялық орталықтар салуға жұмсалады. Алайда, кейбір күрделі диагноздары бар балаларға нақты көмек көрсетуге келгенде, оларды емдеу үшін шетелге жіберу керек болады. Айта кетейік, күрделі бет ісіктері бар балалар жиі шетелде емделеді. Негізгі себебі, елде әлі де қажетті лазерлік жабдық жоқ болғандықтан. Ал тегін емдеуге дайын дәрігер қолдаусыз және жабдықсыз екені белгілі. Arbat.Media тілшісі күн сайын балалар үшін жұмыс істейтін хирург — алматылық дәрігер Нариман Сатылғаннан сұхбат алды.
Бұл дәрігер кім?
Нариман Сатылған — 15 жылдан астам тәжірибесі бар жақ-бет хирургі. Дәрігер шетелде оқып келген. Бүгінде ол қазақстандық дәрігерлер жиі емдеуден бас тартатын ауруларды қабылдайды. Мысалы, ерін мен таңдайдың жырықтары, бет ісіктері, гемангиома, кисталар, құлақтың деформациясы. Науқастар оған Қазақстанның әр түкпірінен: Ақтөбе, Өскемен, ауылдар мен аудан орталықтарынан, сондай-ақ Орталық Азия елдерінен келеді.
Сонымен қатар, дәрігер күрделі диагнозы бар балаларға тегін операция жасайды. Біреу дәрігерді өз бетінше, біреу бұрынғы пациенттердің ұсыныстары бойынша табады.
"Айына бір рет төлем алмай операция жасаймын. Бұл ісім — садақа. Бұл балалар емделетін жердің жоқтығына кінәлі емес", - дейді ол.
Оның телефонына күн сайын жүзге жуық хабарлама келеді. Ата-аналар фотосурет жібереді, кеңес сұрайды, қабылдауды өтінеді. Және ол ешкімнен бас тартпауға тырысады. Бірақ дәрігер көмек бере алмайтын да диагноздар бар.
Бүгінгі таңда жүздеген қазақстандық балалар гемангиомадан зардап шегеді. Бұл көбінесе бетте пайда болатын тамырлы ісіктер.
Дәрігердің айтуынша, оларды ерте жастан алып тастау керек. Сонымен қатар, баланың беті сияқты нәзік аймаққа хирургиялық тіліктер тыртық қалдырады, сонымен қатар мұндай ауруларды емдеудің заманауи әдісі бұрыннан дамыған — бұл лазер.
Алайда, тәуелсіздіктің ондаған жылдарында бұл жабдық елге сатып алынбаған. Барлық зардап шеккен балалар, сондай-ақ ересектер шетелде емделуге мәжбүр.
"Қазақстанда мұндай лазер жоқ. Бірде-бір мемлекеттік, бірде-бір жеке балалар клиникасында да жоқ. Бұл дәрігер үшін қажетті жабдық. Бұл шынымен қажет. Әр апта сайын науқастар келеді. Мен көмектесе алатынымды айтамые, бірақ тыртық қалдырып, дөрекі түрде жасағым келмейді. Мұндай операциялар ұзақ уақыт бойы лазермен сәтті жүргізілді. Бірақ бізде ондай мүмкіндік жоқ", - деп түсіндіреді дәрігер.
Ол балаларды Дағыстанға, Үндістанға, БАӘ-ге емделуге жіберуге мәжбүр. Емдеу қомақты қаражат тұрады. Аппарат болған жағдайда оларды Алматыда жылдам, сапалы және тегін емдеуге болады.
Дәрігер Нариман Сатылғанның айтуынша, қажетті лазердің құны шамамен 100 мың долларды құрайды. Бұл кез келген қазақстандық ведомство үшін бір автомобиль сатып алумен салыстырылатын сома. Автокөлік сатып алу бойынша мұндай тендерлер көбінесе мемлекеттік сатып алу сайтында пайда болады.
Нариман Сатылғанның айтуынша, жұмыс істеген жылдары ол 10-нан астам өтінім берген. Атап айтқанда, Денсаулық сақтау министрлігіне, қорларға, меценаттарға. Бір еуропалық өндіруші тіпті 30% жеңілдік ұсынған көрінеді.
"Бірде-бір меценат жауап берген жоқ. Денсаулық сақтау министрлігі де. Бұл дәрменсіздік пен реніш тудырады. Өйткені сіз қалай көмектесуді білесіз, бірақ қолыңыздан келер шара жоқ", — дейді ол.
Қазақстан жыл сайын мыңдаған медициналық интерндерді шығарады, ЖОО-лар қаржыландыруды алады, аккредиттеудің үш деңгейлі жүйелерін енгізеді. Бірақ іс жүзінде жас мамандардың базалық жағдайы жоқ. Яғни даму үшін жағдай қарастырылмаған.
Бүгінде дәрігер коммерциялық және гуманитарлық тәжірибені біріктіреді. Негізгі табысы — тістерді имплантациялау. Ол бұл ақшаны ішінара ауыр патологиясы бар балаларды емдеуге жұмсайды.
"Мен мұны PR үшін жасамаймын. Менің тәжірибем мен білімім бар, мен оларды бөлісуім керек. Бұл менің ішкі түйсігім", - деп атап өтті ол.
Алматыда жасалған бірегей операциялар
2020 жылы дәрігер жүрекшені қалпына келтіру үшін екі ерекше операция жасады. Ол шеміршекті қабырғадан трансплантациялау әдісін қолданды. Бұл әлемде, Дубайда, АҚШ-та, Үндістанда бірнеше хирург жасайды. Нәтиже сәтті болды. Бірақ дәрігердің жобасы ешқашан қолдау таппады.
Сурет: Arbat.Media
"Бізде ғылымға жүйелі қызығушылық жоқ. Барлығы есеп үшін. Жастар "танылу үшін" курстар өтеді. Ал кім нақты іс жасағысы келсе, олар назардан тыс қалады", - деп атап өтті ол.
Дәрәгердің айтуынша, ол шетелдік клиникалардан асқынулармен оралған балалармен бірнеше рет кездескен. Ол оларды тегін қараған.
"Мен сәтсіз операциялардан кейін балалардың елге оралған жағдайларын көрдім. Содан кейін бәрін қайта жасау керек деп шештім. Өз есебімнен. Өйткені отбасылар қаржылық қиындыққа тап болған, ал балаға көмектесу керек", - дейді ол.
Бүгінгі таңда дәрігер мамандығы елдегі ең қажет мамандықтың бірі болып табылады. Бірақ оларда төмен жалақы, қысым, тәуекел, қылмыстық жауапкершілік қысады. Жас дәрігерлер операциялық бөлмелерге барғысы келмейді. Олар IT, косметология, эмиграцияға кетеді. Ал қалғандары жұмыс істей береді және жұмыс істеуге дайын, тіпті шалғай ауылдарда да.
"Бүгінде дәрігерлер еріктілер, менеджерлер, логистер, PR, заңгерлер болуға мәжбүр. Бұл қалыпты жағдай емес. Бұл адамды шаршатады. Бұл кәсіби эмиграцияға және жұмыс күшінің жоғалуына әкеледі. Дәрігер-өтініш беруші де, есеп беруші де емес. Бұл кез-келген денсаулық сақтау жүйесіндегі негізгі тұлға”, - деп түсіндіреді Нариман.
Оның пікірінше, Қазақстан медицинаны қолдайтынын жариялап қана қоймай, дәрігерлердің айналасында тұрақты қаржыландырумен, білім беру платформаларымен, жабдықтарды сатып алудың ашық саясатымен танылуға тиіс. Әйтпесе, кәсіби дәрігерлер бұдан да аз болады.
Дәрігер мамандығының маңыздылығы
Нариман Сатылған дәрігерлерді қазақстандық медицинаның болашағының дәлелі деді. Бірақ бұл үшін дәрігерлерге сөзбен емес, іспен көмек қажет.
"Мен батыр емеспін. Мен жай дәрігермін. Мен сияқты көптеген адамдар бар. Бірақ егер ешқайсымыз еленбесек, біз шаршаймыз. Содан кейін бәрі шетелге емделуге барады. Өйткені мұнда ешкім қалмайды", - деп қорытындылады дәрігер.
